Androgeny to męskie hormony płciowe. Najsilniejszym androgenem jest testosteron, którego głównym źródłem u mężczyzn są komórki śródmiąższowe jąder. Testosteron odpowiada za prawidłowy wzrost i rozwój męskich narządów płciowych (najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, prostata i prącie), jak również za utrzymywanie męskich funkcji rozrodczych i seksualnych. Ponadto testosteron bierze udział w wykształceniu i utrzymywaniu drugorzędowych cech płciowych takich jak męska budowa ciała, umięśnienie, owłosienie czy niski głos. Zaburzenie czynności jąder objawiające się niedoborem hormonów płciowych męskich określa się w terminologii medycznej hipogonadyzmem męskim.

​

     Hipogonadyzm może występować w postaci pierwotnej lub wtórnej. Najczęstsza przyczyna hipogonadyzmu pierwotnego to zespół Klinefeltera, który spowodowany jest aberracją chromosomową polegającą na występowaniu dodatkowego chromosomu X u mężczyzn. Hipogonadyzm wtórny jest natomiast wynikiem zaburzenia       w układzie podwzgórzowo-przysadkowym. Może być także wywołany przyjmowaniem niektórych leków, przedłużającym się stresem, otyłością, przewlekłą niewydolnością nerek czy niedoczynnością tarczycy. Częstość jego występowania w grupie mężczyzn w średnim wieku wynosi od 2,1 do 12,8%. Obniżenie poziomu testosteronu we krwi jest również związane z procesami starzenia się organizmu. Statystycznie hipogonadyzm występuje częściej u mężczyzn starszych, otyłych, z chorobami współistniejącymi oraz o złym stanie ogólnym zdrowia.

​

     Niedobór androgenów w organizmie może niekorzystnie wpływać na funkcje narządów oraz jakość życia mężczyzn.

 

     Hipogonadyzm wtórny, który rozwinął się po okresie dojrzewania, może powodować u dorosłych mężczyzn:

• zaburzenia erekcji,

• utratę libido,

• zmniejszoną aktywność seksualną,

• niepłodność,

• utratę energii życiowej,

• uderzenia gorąca,

• zaburzenia snu,

• zmiany nastroju, zaburzenia depresyjne, zmęczenie, złość,

• obniżenie sprawności intelektualnej,

• zmniejszenie owłosienia ciała i zanik zarostu,

• obniżenie mineralizacji kości i zwiększoną podatność na złamania przy niewielkich urazach,

• utratę masy i siły mięśniowej powodującą obniżenie sprawności fizycznej,

• otyłość,

• zaburzenia metabolizmu (prowadzące np. do insulinooporności i cukrzycy typu 2),

• niekiedy przerost sutka (ginekomastia).

 

     Objawy hipogonadyzmu rozpoczynające się w okresie dojrzałości są niespecyficzne i konieczne jest potwierdzenie podejrzenia klinicznego badaniami hormonalnymi.

​

     Badania pokazują, że pacjenci z objawami hipogonadyzmu mogą odnieść korzyści z terapii zastępczej testosteronem. Celem leczenia jest przywrócenie poziomu testosteronu we krwi do zakresu fizjologicznego. Efektem podjętej terapii jest między innymi poprawa jakości życia, większa satysfakcja z życia seksualnego, zwiększenie libido, wzmocnienie erekcji i ejakulacji, zwiększenie siły mięśniowej i gęstości mineralnej kości, jak również poprawa ogólnego samopoczucia, nastroju i sprawności intelektualnej.

​

     Pomimo wielu zalet terapii testosteronem, która jest powszechnie stosowana, bezpieczna i skuteczna, należy mieć na uwadze jej pewne ograniczenia. Przeciwskazaniem do podjęcia terapii testosteronem u mężczyzn jest rak gruczołu sutkowego (piersi), rak gruczołu krokowego (prostaty) oraz guz przysadki wydzielający prolaktynę. Szczególną ostrożność należy także zachować przy chorobach układu krążenia i obturacyjnym bezdechu sennym.

​

Literatura:

1. Wojnar, Ł., Oszukowska, E., Słowikowska-Hilczer, J. (2015). Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia męskiego hipogonadyzmu. Postępy Andrologii Online, 2(2): 26-45.

2. Hall, S.A., Esche, G.R., Araujo, A.B., Travison, T.G., Clark, R.V., Williams, R.E., McKinlay J.B. (2008). Correlates of low testosterone and symptomatic androgen defi ciency in a population-based sample. Journal of clinical endocrinology & metabolism, 93(10): 3870-3877.

3. Hellstrom, W.J., Paduch, D., Donatucci, C.F. (2012). Importance of hypogonadism and testosterone replacement therapy in current urologic practice: a review. International urology and nephrology, 44(1): 61-70.

4. Mirone, V, Debruyne, F., Dohle, G., Salonia, A., Sofikitis, N., Verze, P., Fode, M., Chapple, C. (2017). European Association of Urology Position Statement on the Role of the Urologist in the Management of Male Hypogonadism and Testosterone Therapy. European Urology, 72(2): 164-167.

 

dr Wioletta Ładno