Pacjent zgłaszający się do ośrodka w celu uczestnictwa w badaniu biorównoważności powinien wiedzieć czym jest takie badanie i rozumieć cel jego przeprowadzania. W celu wyjaśnienia zaczniemy od wytłumaczenia kilku pojęć.

​

Lek oryginalny (innowacyjny) określany w prawie farmaceutycznym również jako lek referencyjny, to lek, który jako pierwszy został dopuszczony do lecznictwa na podstawie pełnej dokumentacji przeprowadzonych badań klinicznych, farmakologiczno-toksykologicznych i chemiczno-farmaceutycznych. Po wygaśnięciu ochrony patentowej na lek oryginalny, mogą go produkować inni producenci i wprowadzać na rynek jako lek generyczny.

​

Lekiem generycznym jest produkt leczniczy mający taki sam skład jakościowy i ilościowy substancji czynnych, taką samą postać jak lek referencyjny oraz którego biorównoważność wobec leku referencyjnego została potwierdzona odpowiednimi badaniami.

​

Badania biorównoważności prowadzi się z zamiarem wprowadzenia do obrotu odtwórczych produktów leczniczych czyli leków generycznych.

​

Badania biorównoważności podlegają zasadom GCP, a wszystko co dotyczy dokumentacji, procedur i procesów musi być zgodne z zasadami ICH GCP i regulacjami prawnymi odnoszącymi się do badań klinicznych!

​

Aby uznać dany produkt leczniczy za lek generyczny, musi on być zgodny z lekiem oryginalnym pod względem rodzaju i mocy substancji czynnej, postaci farmaceutycznej, podobnej dostępności biologicznej.

​

Jak wygląda badanie biorównoważności?

• Zdrowym ochotnikom podaje się lek badany i lek referencyjny

• W określonych odstępach czasu pobiera się materiał biologiczny (obligatoryjnie krew, zazwyczaj również mocz, czasami są wymagane inne materiały biologiczne)

• W materiale biologicznym określa się stężenie substancji aktywnej

• Na podstawie uzyskanych danych stężeń określa się wskaźniki farmakokinetyczne
   

Badanie biorównoważności zazwyczaj ma charakter próby podwójnie skrzyżowanej (cross-over) z dwoma podaniami. Co to oznacza?

• Każdy uczestnik otrzymuje oba leki, lek badany i lek referencyjny, w dobranej losowo kolejności.

• Podanie drugiego leku musi być poprzedzone okresem wymywania (wash-out), czyli czasem zapewniającym eliminację pierwszego leku z organizmu
   

Pacjent, który zdecyduje się na udział w badaniu biorównoważności:

• Przebywa w ośrodku od popołudnia poprzedzającego dzień podania leku

• W czasie badania może przyjąć standaryzowane ilości płynów i pokarmu

• Może podejmować standaryzowaną aktywność fizyczną

• Bezpośrednio przed badaniem oraz w jego trakcie nie może przyjmować innych leków ani płynów i pokarmu, które mogą mieć wpływ na układ krążenia, układ pokarmowy, wątrobę lub nerki (np. alkohol, używki zawierające ksantyny, niektóre soki owocowe, przede wszystkim sok grejpfrutowy)

• W okresie poprzedzającym badanie powinien unikać ekstremalnych wysiłków fizycznych

​

​

Biorównoważność i biodostępność w farmakologii

 

Biorównoważność i biodostępność leków to terminy powszechnie używane w branży farmakologicznej. Prowadzenie testów nad dostępnością biologiczną leków oraz ich biorównoważnością zaliczamy do działań mających bezpośredni wpływ na wprowadzenie preparatów farmaceutycznych do aptek. Przybliżamy bliską nam terminologię, by wyjaśnić, jaki cel mają prowadzone przez BioResearch Group badania biorównoważności.

​

Czym jest dostępność biologiczna – biodostępność?

Dostępność biologiczna, której synonimicznym określeniem jest biodostępność, to część substancji leczniczej trafiająca do krwiobiegu, a także szybkość wchłaniania podanej substancji. Biodostępność jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość leku. Jednak samo wprowadzenie do organizmu aktywnego składnika farmaceutycznego (API) nie gwarantuje skuteczności terapii. W związku z tym niezbędne jest prowadzenie testów biodostępności mających na celu ocenę szybkości oraz stopnia przyswajania substancji leczniczej. Celem badań jest również sprawdzenie, czy substancja lecznicza podawana jest w odpowiedniej dawce i czy dociera do tzw. miejsca docelowego, czyli miejsca w organizmie, do którego składnik aktywny musi trafić i pozostać w nim przez określony czas.

​

Biodostępność leków w farmakologii. Co to jest?

Biodostępność w farmakologii pozwala określić szybkość i stopień wchłaniania leku. Przy dożylnym (donaczyniowym) podaniu substancji aktywnej biodostępność leków wynosi 100%. Podając lek doustnie lub w inny sposób, biodostępność będzie zawsze niższa niż w przypadku podania dożylnego. Substancja lecznicza może być podana w formie iniekcji, czopka, maści czy tabletki – każda forma podania leku wpływa na jego biodostępność. Różnice między donaczyniowym a pozanaczyniowym podaniem substancji aktywnej mają kilka przyczyn:

• podany doustnie lek rozkłada się szybciej, przez co niemożliwe jest jego 100% wchłonięcie;

• substancja aktywna nie jest w stanie przeniknąć w 100% przez przewód pokarmowy, skórę lub błony śluzowe;

• efekt pierwszego przejścia przez wątrobę – podana substancja lecznicza przechodzi najpierw przez wątrobę, gdzie poddawana jest działaniu enzymów wątrobowych i metabolizmu (biodostępność leków jest tym niższa, im szybszy metabolizm).

Na dostępność biologiczną mają także wpływ właściwości samej substancji leczniczej, takie jak jej przenikalność przez błony biologiczne i stopień rozpuszczalności w płynach ustrojowych. Na biodostępność wpływają również czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zaliczamy te pochodzące z organizmu, natomiast mianem czynników zewnętrznych określamy elementy pochodzące ze środowiska. Do najbardziej zmiennych zaliczamy biodostępność leków podawanych drogą doustną, gdyż tą drogą przyjmujemy również inne substancje (np. pożywienie) mogące mieć wpływ na dostępność biologiczną leku. Ten sam preparat farmaceutyczny może mieć również różną biodostępność u każdej badanej osoby, co może wynikać z obecności chorób lub indywidualnej zdolności wchłaniania substancji.

​

Jak ocenia się biodostępność?

Ocena dostępności biologicznej polega na pobraniu próbek krwi i określeniu stężenia preparatu farmaceutycznego we krwi. Bezpośrednio po podaniu substancji aktywnej drogą dożylną jej biodostępność wyniesie 100%, a więc jeśli podamy 50 mg substancji aktywnej dożylnie, do krwiobiegu dostanie się dokładnie 50 mg leku. Nieco inaczej jest w przypadku leków podawanych inną drogą, na które wpływ mają liczne procesy zachodzące wewnątrz organizmu, takie jak metabolizm czy procesy chorobowe. Jednak niezależnie od formy podania leku stężenie każdej substancji aktywnej zmniejsza się wraz z upływem czasu. Biodostępność leków bada się więc przez ustalony czas, określając moment, w którym preparat osiągnął najwyższe stężenie we krwi. Po upływie tego czasu lek zostaje w większym stopniu wydalany niż wchłaniany przez organizm.

​

Czym jest biorównoważność i na czym polegają testy biorównoważności?

Biorównoważność to termin używany do określenia relacji między dwiema postaciami tej samej substancji leczniczej, które znacząco nie różnią się między sobą biodostępnością i podawane są w tej samej dawce. Testy biorównoważności polegają więc na porównywaniu leku oryginalnego z lekiem generycznym, czyli zamiennikiem o tej samej substancji czynnej. Badania obejmują leki o tej samej kompozycji ilościowej i jakościowej składników aktywnych wyprodukowane przez różne firmy farmaceutyczne. Ważne jest, by oba preparaty miały taką samą postać, np. tabletki lub maść. Jeśli lek generyczny firmy A porównujemy z lekiem oryginalnym firmy B, to lek A jest biorównoważnikiem leku B. Aby określić biorównoważność leków, konieczne jest porównanie ich biodostępności. Testy biorównoważności przeprowadza się przed wprowadzeniem leku generycznego na rynek farmaceutyczny.

​

Biorównoważność leków w farmakologii. Na czym polega?

Dyrektywa Unii Europejskiej nakazuje producentowi leku generycznego (zamiennika) wykazanie podobieństwa do leku oryginalnego. Oznacza to, że lek generyczny musi spełniać kilka warunków:

• posiadać taki sam składnik aktywny w takiej samej ilości;

• charakteryzować się identyczną drogą podania (np. dożylną lub doustną);

• wykazywać biorównoważność z lekiem oryginalnym.

​

Testom biorównoważności podlegają wszystkie leki generyczne mające zostać wprowadzone na rynek z wyjątkiem preparatów z grupy I w systemie klasyfikacji biofarmaceutycznej. Grupa ta obejmuje leki zawierające substancje wykazujące się wysokim wskaźnikiem rozpuszczalności w płynach ustrojowych i dobrą przenikalnością przez błony biologiczne. Lek generyczny, mimo że jest zamiennikiem leku oryginalnego, wcale nie jest preparatem gorszym. Wynika to z faktu, że dopuszczone do sprzedaży zostają wyłącznie te leki generyczne, które spełniają identyczne standardy bezpieczeństwa, jakości i skuteczności co oryginalne preparaty. Producenci zamienników nie mają obowiązku przeprowadzania kosztownych badań klinicznych nad każdym lekiem generycznym – bezpieczeństwo i skuteczność preparatu można wykazać, bazując na badaniach klinicznych dla leku oryginalnego, a dowodem jakości jest produkcja oparta na dobrej praktyce wytwarzania. Niezbędne do przeprowadzenia są jednak badania dostępności biologicznej mające na celu potwierdzenie biorównoważności z oryginalnym preparatem.